Sandplay - co oznacza to pojęcie i skąd się wywodzi? Definicja i historia Terapii w Piaskownicy

Słyszeliście kiedyś o metodzie Sandplay i chcielibyście zgłębić ten temat? A może jest to dla Was nowy termin, który intryguje i ciekawi? Na naszym blogu rozpoczynamy cykl o Sandplay, w którym postaramy się przybliżyć to pojęcie zarówno pod względem teoretycznym, jak i praktycznym. Z treści tego posta dowiecie się czym właściwie jest Terapia w Piaskownicy oraz gdzie ta technika ma swoje korzenie.

Co oznacza termin Sandplay?

Sandplay to niezwykle ekspresyjna, elastyczna, adaptacyjna i projekcyjna terapia, która integruje wiele podejść teoretycznych.

• Jej ekspresyjność opiera się na możliwości niewerbalnej ekspresji myśli, uczuć, emocji i doświadczeń, które trudno jest wyrazić słowami, ale łatwo obrazami. Ekspresja klienta staje się obrazem w piaskownicy, a wiemy, że „obraz jest wart tysiąca słów”. Obraz ten działa również na terapeutę i przez to umożliwia mu współodczuwanie emocji klienta.
• Elastyczność Sandplay opiera się na możliwości jej wykorzystania w terapii dzieci, młodzieży, dorosłych, klientów indywidualnych, par, rodzin czy grup terapeutycznych. Elastyczność Sandplay odnosi się również do zintegrowania wielu psychoterapeutycznych technik i podejść teoretycznych w obrębie tej metody.
• Adaptacyjność Sandplay jest związana z możliwością szybkiego dostosowania się do zmieniających się potrzeb klientów.
• Sandplay to terapia projekcyjna, która umożliwia klientowi ekspresję treści wewnątrzpsychicznych.

W naszym odczuciu wszystkie powyższe aspekty Sandplay zostały pięknie ujęte w definicji Dory Kalff, uważanej za twórczynię tej terapii:

„Sandplay jest zorientowaną na Junga, niewerbalną formą terapii, która ułatwia naturalną zdolność psychiki do uzdrawiania. W wolnej i chronionej przez terapeutę przestrzeni, dziecko lub dorosły tworzy konkretną manifestację swojego wewnętrznego świata wyobrażonego za pomocą piasku, wody i miniaturowych przedmiotów. W ten sposób Sandplay oświetla wewnętrzny świat symboliczny klienta i zapewnia miejsce dla jego ekspresji w bezpiecznym miejscu, jakim jest piaskownica”.

Historia Sandplay – korzenie i rozwój metody Terapii w Piaskownicy

Wszystko zaczęło się od zabawy na podłodze.

W 1911 roku Herbert George Wells napisał książkę „Floor Games” na podstawie zabawy na podłodze ze swoimi synami. Książka ta zainspirowała wiele osób pracujących terapeutycznie z dziećmi do wykorzystania w terapii zabawy. Wśród nich znalazła się również Margaret Lowenfeld – brytyjska lekarka, pediatra, pionierka psychologii dziecka i terapii zabawą. I tu rozpoczyna się nasz polski wątek: podczas wojny polsko-rosyjskiej w Europie Wschodniej w latach 20. XX wieku Lowenfeld świadczyła usługi medyczne dla osób dotkniętych epidemią tyfusu oraz dla tych, którzy przebywali w obozach jenieckich w Polsce. Równolegle do tej pracy zajmowała się pomocą dla tysięcy polskich dzieci cierpiących z powodu następstw wojny. Po powrocie do Londynu Lowenfeld obserwowała dzieci, których „wyraz twarzy, postawa i gesty przypominały te, które widziała w obozach i na terenach dotkniętych głodem na skutek wojny”. Te intensywne doświadczenia skłoniły ją do stworzenia metody promującej zdrowie psychiczne dzieci, odkrycia sposobu na umożliwienie dzieciom dzielenia się swoimi wewnętrznymi przeżyciami i światami. Tak narodziła się metoda pracy nazywana „The Word Technique” z kolekcją małych figurek i tacek wypełnionych piaskiem.

Mamy rok 1928: 3 miesiące stosowania „The Word Technique” w pracy z dziećmi w Klinice dla Dzieci Znerwicowanych i Trudnych w Londynie wystarczyły, aby obserwować pozytywne zmiany w ich zachowaniu. Technika Lowenfeld szybko przekroczyła granice Wielkiej Brytanii, a właściwie europejscy psychoterapeuci i analitycy zaczęli doceniać skuteczność podejścia Lowenfeld w terapii dzieci. W liście do „British Medical Journal” w 1938 roku Lowenfeld wyjaśniła, że istnieją „dwie jasno sformułowane metody terapii zabawą, każda z własną historią i techniką”, odnosząc się do jej własnej pracy i pracy Melanie Klein. W tym liście Lowenfeld jasno określiła swoją pracę jako terapię zabawą, a tych, których szkoliła, terapeutami zabaw.

Praca z dziećmi w piaskownicy została rozszerzona i spopularyzowana przez osiągnięcia Dory Kalff, która była szwajcarską analityczką jungowską. Kiedy Dora Kalff dowiedziała się o pracy Lowenfeld, rozpoczęła z nią studia w Londynie w 1956 roku. Już w czasie studiów zaadaptowała metodę Lowenfeld, nazywając ją Sandplay, aby wyraźnie odróżnić ten termin od „The Word Technique”. 

Pojęcie Sandplay nadal utożsamia się z podejściem jungowskim, chociaż jest ono szeroko stosowane poza kręgami jungowskimi. Pomimo tego Dora Kalff jest uważana za twórczynię Sandplay, a mało kto wie i pamięta o pracy Margaret Lowenfeld. To sama szwajcarska analityczka jungowska uznała ważność wkładu Lowenfeld i napisała o niej: „Zrozumiała ona całkowicie świat dziecka i stworzyła z genialną intuicją sposób, który umożliwia dziecku budowanie świata – jego świata w piaskownicy”.

Sandplay dziś

Obecnie Sandplay może być samodzielnym narzędziem terapeutycznym albo, tak jak w Play Therapy, jednym z elementów Play Tool Kit. Sandplay mogą w swojej pracy również wykorzystywać terapeuci innych nurtów – od psychodynamicznego i behawioralnego, przez humanistyczne i kognitywne, po konstruktywistyczne czy systemowe.

Wiadomo jest, że Sandplay ma wielką moc. Aby tę moc wykorzystać dla klienta, niezbędne jest szkolenie, praktyka kliniczna i superwizja. Teoria bez techniki jest bowiem tylko filozofią, a techniki bez teorii mogą być niebezpieczne.

Aby nasz cykl nie był tylko filozofią, dalej będziemy przedstawiali i teorię, i praktykę. Dla porządku opiszemy również różnice pomiędzy Sandplay i Sandtray. Następnie podamy także powody, dla których Sandplay jest odpowiednie m.in. dla dzieci.

Zapraszamy do lektury kolejnego odcinka z naszego cyklu o Sandplay już za tydzień!