O metodzie

Co to jest Play Therapy?

Play Therapy jest uporządkowanym, teoretycznym podejściem do terapii, opartym o procesy uczenia się i komunikowania się dziecka (Carmichael, 2006; Landreth, 2002; O.Connor & Schaefer, 1983). Metoda ta wykorzystuje podstawową aktywność dzieci, którą jest bawienie się. Terapeuta pełnią w niej aktywną rolę, gdyż poprzez emocjonalne dostrojenie się do dzieci, dają im możliwość wyrażenia siebie poprzez zabawę. W czasie terapii, dzięki bezwarunkowej akceptacji terapeutów, dzieci mają możliwość zaistnienia i bycia sobą. Terapeuci długofalowo, strategicznie wykorzystują Play Therapy do pomocy dzieciom w wyrażaniu tego, co jest dla nich problematyczne, wtedy, kiedy dzieci nie mają werbalnych umiejętności do wyrażenia swoich myśli i uczuć (Gil, 1991).

Poprzez bawienie się terapeuci mogą pomóc dziecku nauczyć się bardziej adaptacyjnych zachowań w sytuacjach, w których prezentuje ono deficyty emocjonalne, czy społeczne (Pedro-Carroll & Reddy, 2005). Pozytywna relacja, która rozwija się pomiędzy terapeutą i dzieckiem podczas sesji Play Therapy dostarcza korekcyjnych doświadczeń emocjonalnych, które są niezbędne dla leczenia (Moustakas, 1997). Play Therapy może być również wykorzystywana do stymulowania rozwoju poznawczego, ponadto zapewnia wgląd w dysfunkcjonalne sposoby myślenia dziecka oraz jego wewnętrzne konflikty, dostarczając dziecku sposobów ich rozwiązania (O?Connor & Schaefer, 1983; Reddy, Files-Hall & Schaefer, 2005).

Historia Play Therapy

Play Therapy zaproponowała amerykańska terapeutka Virginia Mae Axline. Jej koncepcja jest adaptacją zasad niedyrektywnej terapii skoncentrowanej na kliencie Carla R. Rogersa, który podkreślał wartość dążenia do samorealizacji, które stanowi główną siłę życiową. V.Axline zaproponowała, by zasadę niedyrektywizmu stosować również w procesie dziecięcej psychoterapii, opierając ją na zabawie. W 1947 roku po raz pierwszy została opublikowana "Terapia Zabawą" stosowana w różnych formach przez terapeutów wszystkich teoretycznych orientacji. Tworząc Play Therapy V.Axline przyjęła założenie, że dziecko ma zdolność rozwiązania swych psychicznych problemów. Podstawę nawiązania kontaktu terapeuty z dzieckiem stanowi dostosowanie aktywności terapeuty do aktualnej aktywności dziecka. Terapeuta podkreśla i realizuje podmiotowość dziecka poprzez podążanie za dzieckiem. Założenia V.Axline zostały ujęte w osiem zasad kontaktu terapeutycznego z dziećmi.

Główne zasady Play Therapy wg V. Axline

1. Stworzenie ciepłej i przyjaznej relacji z dzieckiem opartej na zaufaniu.
2. Akceptowanie dziecka takim, jakie jest.
3. Stworzenie poczucia bezpieczeństwa tak, by dziecko mogło swobodnie wyrażać siebie.
4. Dziecko ma prawo wyboru i jest odpowiedzialne za swoje wybory.
5. Terapeuta podziela i odzwierciedla emocje wyrażane przez dziecko.
6. Dziecko kieruje, terapeuta podąża.
7. Terapeuta nie przyspiesza procesu terapeutycznego.
8. Terapeuta tworzy granice, które zakotwiczą dziecko w rzeczywistości i będą wspierać jego poczucie odpowiedzialności.

Play Tool Kit- narzędzia terapeutyczne

Terapeuta Play Therapy integruje w swojej pracy różne rodzaje zabaw i technik kreatywnych. To odróżnia go od innych terapeutów (np. terapeuty poprzez dramę, terapeuty poprzez sztukę, choreoterapeuty). Podczas sesji terapeutycznej, nazywanej "Wyjątkową Godziną" (ang. special time) terapeuta wykorzystuje zestaw narzędzi terapeutycznych tzw. Play Tool Kit. Wśród nich znajdują się:

• piaskownica z dnem i ścianami bocznymi w niebieskim kolorze,
• zestaw figurek do zabawy w piaskownicy, reprezentujący postacie ludzkie, zwierzęta domowe oraz dzikie, ponadto budynki, rośliny, bohaterów pozytywnych i negatywnych z baśni, owady, kryształy, kamienie itd.
• pacynki postaci ludzkich, zwierząt po 2 sztuki każdego rodzaju,
• zróżnicowane instrumenty muzyczne po 2 sztuki każdego rodzaju,
• stroje i maski,
• materiały do ekspresji ruchowej, np. piłki, szarfy, sznury, taśmy, koc,
• materiały do działań twórczych np. farby, kredki, flamastry, glina, ciastolina, papiery
• oraz opowiadania terapeutyczne i kreatywne wizualizacje- tworzone indywidualnie dla każdego dziecka.

Wybór aktywności zawsze należy do dziecka. Zadaniem terapeuty na pierwszej sesji jest przedstawienie dziecku wyposażenia Play Tool Kit tak, by mogło swobodnie dokonywać wyboru preferowanych aktywności.

Czas trwania terapii

Jedna sesja trwa 40-45 minut. Ilość sesji jest uzależniona o stopnia nasilenia trudności dziecka. Przy lekkich trudnościach proponuje się 6 spotkań. Przy większych trudnościach- 15 sesji. Przy poważnych trudnościach terapia trwa 6-12 miesięcy.

Efektywność Play Therapy

Pomiędzy 74-83%* dzieci korzystających z Play Therapy prowadzonej zgodnie ze standardami PTI (Play Therapy International) prezentowało pozytywne zmiany.
Skala poprawy jest uzależniona od ciężkości zaburzeń: większa poprawa widoczna jest przy cięższych zaburzeniach
Większa poprawa została potwierdzona u dzieci młodszych (6 lat- 80%; 12 lat-71%).

Większa poprawa występowała u dziewczynek (79%) niż u chłopców (73%).
* rezultaty 10-letniego programu badawczego oceniającego efektywność Play Therapy oraz terapii kreatywnej poprzez sztukę- prowadzonego przez PTUK (Play Therapy United Kingdom)

Efektywność terapii w PTI jest mierzona przy pomocy m.in. Kwestionariusza Mocnych Stron i Trudności SDQ (Strenghts and Difficulties Questionnaire)- R. Goddman.

Kwestionariusz mierzy trudności dziecka w czterech skalach:

• symptomy emocjonalne (ang. emotional problems),
• zaburzenia zachowania (ang. conduct problems),
• nadaktywność i zaburzenia koncentracji (ang. hyperactivity),
• problemy w kontaktach z rówieśnikami (ang. peers problems).

W kwestionariuszu znajduje się również skala mierząca mocne strony dziecka: umiejętności prospołeczne dziecka.
Kwestionariusz SDQ jest wypełniany przez rodziców, dziecko oraz osobę kierującą na terapię (zwykle nauczyciela) przed rozpoczęciem i przed zakończeniem terapii.

Rola rodzica w Play Therapy

• obserwowanie dziecka w życiu codziennym,
• aktywne zaangażowanie,
• zapewnienie stałości terapii.

Rodzic jest aktywnym uczestnikiem procesu terapeutycznego, chociaż nie bierze udziału w indywidualnej sesji terapeutycznej dziecka.
Zadaniem rodzica w czasie terapii jest obserwowanie dziecka w życiu codziennym, zmian w jego zachowaniu zarówno w obrębie rodziny, jak również w szerszym otoczeniu społecznym. Po każdej szóstej sesji z dzieckiem terapeuta spotyka się z rodzicami na tzw. sesji przeglądowej w celu omówienia zaobserwowanych zmian, wspólnego zastanowienia się nad przyczynami prezentowanych przez dziecko trudności i sposobów radzenia z nimi. Podczas sesji przeglądowej z terapeutą Play Therapy rodzic zyskuje możliwość rozwijania funkcji refleksyjnej, która według A. Slade stanowi podstawę niezbędną dla rozwoju poczucia rozumienia siebie i innych. Rozumienie siebie rodzica niesie dla dziecka korzyść w postaci akceptacji dziecka i rozumienia jego zachowań, zamiast oceniania. Wysoki poziom zaangażowania rodziny w w terapię ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia oczekiwanych zmian w funkcjonowaniu dziecka.

Rola terapeuty Play Therapy

• aktywne zaangażowanie,
• odzwierciedlanie emocji dziecka,
• pozwalanie dziecku na wyrażanie siebie,
• tworzenie zasad i granic,
• akceptowanie dziecka,
• niechwalenie dziecka,
• nieocenianie dziecka.

W niedyrektywnej terapii poprzez zabawę rola terapeuty jest bardzo aktywna. Terapeuta jest elementem relacji terapeutycznej. Postawa terapeuty podczas sesji Play Therapy jest pełna czujności, wrażliwości na to, co dziecko komunikuje, co robi, co mówi. Podstawowym celem pracy terapeuty jest odzwierciedlanie dziecku jego uczuć i zachowań, dzięki czemu ma ono możliwość tworzenia poczucia siebie.
Terapeuta działając synchronicznie poprzez ekspresję twarzy, zróżnicowanie tempa i intensywności ruchu, gesty, wokalizowanie, jak również poprzez komunikaty werbalne odzwierciedla dziecku przeżywane przez dziecko emocje. Terapeuta tworzy lustro, w którym dziecko poznaje siebie, doświadcza siebie jako istniejącego w umyśle drugiej osoby. Dzięki temu doświadczeniu dziecko może budować obraz siebie oparty na własnym doświadczeniu, a nie na opiniach płynących z otoczenia.

Terapeuta pozwala dziecku w pełni wyrażać siebie w sposób niewerbalny, werbalny, fizyczny. Dziecko nie jest w żaden sposób upominane przez terapeutę, ani też obarczane poczuciem winy za przeżywane uczucia i działania. Nie ma też żadnych pochwał ze strony terapeuty, gdyż podczas sesji najważniejsza jest ocena własna dziecka. Terapeuta nie wymaga od dziecka żadnych zmian. W czasie sesji działania dziecka nie są przez terapeutę oceniane jako dobre, czy złe. Ta postawa terapeuty związana jest z całkowitą akceptacją dziecka, takim, jakim ono jest. Dzięki temu relacja staje się symetryczna, nie ma w niej przewagi osoby dorosłej, jako lepszej, czy mądrzejszej od dziecka.

Podczas sesji Play Therapy terapeuta tworzy granice, które zapewniają bezpieczeństwo dziecku, jak i terapeucie. Granic nie stawia się dziecku, granice tworzy się wtedy, kiedy powstają okoliczności ku temu. Dzięki granicom dzieci uczą się odpowiedzialności za własne działanie.

Wymagania wobec terapeuty Play Therapy

Prowadzenie terapii Play Therapy wymaga szerokiego, specjalistycznego wykształcenia, szkolenia oraz doświadczenia klinicznego. Do prowadzenia terapii metodą PLAY THERAPY uprawnieni są terapeuci, którzy spełniają łącznie wszystkie poniższe kryteria:

1. Posiadają wyższe wykształcenie w zakresie nauk humanistycznych lub medycznych.
2. Ukończyli pomyślnie szkolenie, którego program i przebieg zostały zatwierdzone przez International Board of Examiners of Child and Play Therapy.
3. Podlegają zasadom etycznym Play Therapy International (PTI).
4. Posiadają aktualne zaświadczenie o niekaralności (odnawiane raz w roku wraz z członkostwem w PTI).
5. Są członkami Play Therapy International lub jej filii.
6. Podlegają ścisłej superwizji (1 h superwizji na 6 h terapii).
7. Regularnie raz w roku raportują efekty swojej pracy i podwyższają swoje kwalifikacje wg zasad PTI.